چکیده مقاله
در منابع روایی و تفسیریِ متقدّمان با اشاره به آیۀ 13 سورۀ رعد، دربارۀ چیستی «رعد» و به‌ویژه «تسبیح» آن، با رویکردهای مختلف، دیدگاه‌های پراکنده و متنوّعی مطرح شده است. از آن جمله دیدگاه‌ها می‌توان به «مَلَک» خواندن رعد اشاره نمود. این دیدگاه به دلیل برخی پشتوانه‌های روایی، نزد عالمان فریقین طرفدارانی داشته تا بدانجا که در نگرشی افراطی، باورمندان به طبیعی‌بودن پدیدۀ «رعد» و نیز کسانی که به تفسیر یا تأویل روایات در این باره پرداخته‌اند، بدعت‌گزار خوانده شده‌اند.
از سوی دیگر، دست‌یابی به فهم درست آیۀ 13 سورۀ رعد، بدون بررسی روایات وارده به‌ویژه گزارۀ رواییِ پرطرفدار «الرَّعدُ مَلَکٌ» و نیز تحلیلِ آموزه‌های قرآنی در بیانِ چیستی و کارکردِ دیگر پدیده‌های طبیعیِ همسانِ «رعد» در جهان، امکان‌پذیر نیست. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بخش عمدۀ گزارشهای روایی در این باره در طبقۀ تابعان نقل شده و سخن تابعان نیز عمدتاً به ابن‌عباسِ صحابی ختم می‌شود که گذشته از موقوف بودن، دارای راویانی مُهمل و ضعیف در سندشان هستند که اعتبار آنها را خدشه‌دار می‌سازد. بررسی دلالی این روایات پس از عرضه بر قرآن و نگاهی تحلیلی به دیگر سخنان اهل بیت (ع) در این باره، حاکی از درست‌تر بودن اندیشۀ عالمانی است که «رعد» را پدیده‌ای طبیعی می‌دانند، گرچه این دیدگاه به معنای نفی نقش‌آفرینی فرشتگان در تدبیر امور عالَم نیست.
نظرات